- سبد خرید شما خالی است!
- بازگشت به فروشگاه
امروزه آلودگی هوا به یکی از معضلات اصلی در تمامی نقاط دنیا تبدیل شده است. به همین منظور تمامی خودروسازان باید قوانینی را در ساخت اتومبیل به منظور کاهش آلاینده‌ها رعایت نمایند. یکی از قطعاتی که برای جلوگیری از تولید گازهای سمی ساخته شده است، مبدل کاتالیزور اگزوز می‌باشد. مبدل کاتالیزور بر سر راه خروجی اگزوز خودرو قرار می‌گیرد و هدف از بکارگیری آن تبدیل گازهای مضر و سمی حاصل از احتراق به گازهای بی ضرر می‌باشد.
این فرآیند با واکنش‌های شیمیایی انجام می‌شود و مونو اکسید کربن، مشتقات اکسید نیتروژن، و کربوهیدرات‌های حاصل از احتراق ناقص، به دی اکسید کربن، نیتروژن و آب تبدیل می‌گردند. کاتالیزور انواع مختلفی دارد و عملکرد هر یک از آنها به موتور و سوخت خودرو بستگی خواهد داشت. از این مبدل علاوه بر خودروها در ژنراتورها، لوکوموتیوها و هواپیماها نیز استفاده می‌شود. حذف و در آوردن کاتالیزور در بسیاری از کشورها خلاف قانون می‌باشد چراکه بکارگیری این قطعه برای کاهش آلایندگی‌ها یکی از مقررات زیست محیطی است.
انواع کاتالیزور در خودرو
در ساخت مبدل کاتالیزور از متریال مختلفی استفاده می‌شود که با توجه به نوع خودرو متفاوت می‌باشد. هسته کاتالیزور معمولا از یک مونولیت سرامیکی با ساختار لانه زنبوری تشکیل می‌شود. مبدل‌های کاتالیزور در سه مدل مختلف موجود هستند که در ادامه به هر یک از آنها خواهیم پرداخت.
مبدل اکسیداسیون دو راهه
در این مدل، کاتالیزور وظیفه تبدیل همزمان مونوکسیدکربن به دی اکسیدکربن و هیدروکربن ها به دی اکسیدکربن و آب را بر عهده دارد. از این مبدل در موتورهای دیزلی به منظور کاهش انتشار هیدروکربن و مونوکسید کربن استفاده می‌شود.
مبدل اکسیداسیون سه راهه
مبدل اکسیداسیون سه راهه در وسایل نقلیه به منظور کنترل میزان انتشار گاز بکار گرفته می‌شود. این کاتالیزور جزو مهمترین قطعات اختراع شده در صنعت خودروسازی است که سه کار را به صورت همزمان انجام می‌دهد. کاهش اکسیدهای نیتروژن به نیتروژن و اکسیژن، اکسیداسیون مونوکسیدکربن به دی اکسید کربن و اکسیداسیون هیدروکربن های نسوخته به دی اکسید کربن و آب جزو وظایف این مبدل می‌باشد.
مبدل اکسیداسیون دیزل (DOC)
مبدل کاتالیزور اگزوز DOC در موتورهای دیزلی بکار گرفته می‌شود که وظیفه تبدیل مونوکسیدکربن به دی اکسید کربن و هیدروکربن‌ها به آب و دی اکسید کربن با استفاده از اکسیژن باقی مانده در جریان گازهای خروجی را بر عهده دارد. از دیگر قابلیت‌های این مبدل از بین بردن بوی گازوئیل و کاهش ذرات منتشر شده قابل مشاهده می‌باشد.
اجزای کاتالیزور اگزوز
مبدل کاتالیزور اگزوز از سه قسمت اصلی به نام ماده کاتالیزگر، هسته کاتالیزور و لایه اکسیدی تشکیل شده است.
ماده کاتالیزگر از فلزاتی مانند پلاتین، کادمیوم، پالادیوم، رادیوم و یا ترکیباتی از آنها تشکیل شده که به نسبت استفاده از هر یک از این فلزات قیمت و ارزش کاتالیزور متفاوت می‌باشد.
هسته کاتالزور از جنس سرامیک مونولیت است که معمولا ساختار لانه زنبوری دارد و در مرکز این قطعه قرار می‌گیرد.
لایه اکسیدی، این لایه از اکسید آلومینیوم، سیلیکا، آلومینا یا دی اکسید تیتانیوم ساخته می‌شود و از ماده کاتالیزگر محافظت و نگهداری می‌کند.
علائم خرابی کاتالیزور چیست؟
همانطور که می‌دانید، مبدل کاتالیزور اگزوز عملکردی مانند یک فیلتر دارد و با گذشت زمان نیاز به تعویض خواهد داشت. اما دلایلی مانند عملکرد نادرست سیستم احتراق، استفاده از سوخت بی کیفیت و مسدود شدن مبدل با پسماندهای احتراق می‌تواند، موجب خراب شدن کاتالیزور شود. در ادامه به علائم خرابی این قطعه خواهیم پرداخت.
استشمام بوی ناخوشایند از اگزوز
کاتالیزور وظیفه تبدیل سولفید به دی اکسید سولفور را بر عهده دارد، در صورتی که مبدل دچار مشکل شود و عملکرد صحیحی نداشته باشد، گازهای سوزانده نشده سولفید و هیدروژن که بوی بدی دارند از اگزوز خارج می‌شوند. این بوی نامطبوع شبیه به بوی تخم مرغ فاسد می‌باشد.
کاهش شتاب خودرو
خارج شدن کامل گازهای خروجی از اگزوز یکی از ملزومات عملکرد صحیح موتور است. حال اگر سوخت اضافی سوزانده نشده و یا لایه دوده روی مبدل کاتالیزور ایجاد شود، موجب انسداد و عدم خروج صحیح گازها می‌گردد. این معضل می‌تواند موجب کاهش شتاب خودرو به ویژه هنگام فشردن پدال گاز و شتاب گیری در سر بالایی‌ها شود.
روشن شدن چراغ چک
یکی از ویژگی‌های کارآمد خودروهای جدید تعبیه سنسور اکسیژن می‌باشد. در صورتی که این سنسور تشخیص دهد گازها به درستی تبدیل نمی‌شوند، چراغ چک خودرو روشن خواهد شد. همچنین در خودروهایی که استاندارد آلایندگی آنها Euro 4 نباشد، چراغ چک روشن می‌شود. ممکن است، مالک در ابتدا متوجه مشکل به وجود آمده در خودرو نشود اما با مراجعه به مراکز متخصص و دیاگ زدن می‌تواند کد خطا را پیدا کند.
افزاش مصرف سوخت
افزایش ناگهانی مصرف سوخت می‌تواند یکی از علائم خرابی مبدل کاتالیزور اگزوز باشد. انسداد کاتالیزور و تجمع دوده‌ها باعث فشار پیش از حد روی پدال گاز به منظور سرعت بیشتر می‌شود. در این موقعیت تنها شاهد افزایش بی نتیجه سوخت خواهیم بود.
صداهای غیر طبیعی
شنیدن صداهای غیر طبیعی از ماشین مانند ضربه زدن هنگام دورهای بالا و یا استارت نشدن نشانه‌هایی از خرابی کاتالیزور است. زمانی که سلول‌های سرامیکی تجزیه شوند و ذرات آن در اثر جریان گاز و نیروهای گریز از مرکز به دیواره برخورد کنند، متوجه این صداها خواهید شد.
روشن نشدن و یا بد استارت خوردن خودرو، مردود شدن در تست آلایندگی، لرزش در حالت دور ثابت، کاهش دمای کاتالیزور، خارج شدن دود سیاه و غلیظ از دهانه اگزوز از دیگر علائم خرابی مبدل کاتالیزور هستند.
مزایا و معایب حذف کاتالیزور
به طور کلی معایب حذف کاتالیزور بیشتر از مزایای آن می‌باشد و تنها دستاوردی که در آوردن مبدل برای مالک دارد، افزایش موقتی شتاب و قدرت موتور خودرو است. اما پس از گذشت مدتی موتور به دلیل افزایش کار، دچار فرسایش می‌شود و دیگر شاهد بیشتر شدن شتاب نخواهیم بود.
مبدل کاتالیزور گازهای سمی خروجی از موتور را تا حدود 90 درصد تصفیه و بی اثر می‌کند. برداشتن کاتالیست موجب افزایش آلودگی هوا و انتشار آلایندگی‌های مضر خواهد شد. پس از حذف کاتالیزور و قطع شدن ارتباط با سنسور اکسیژن میزان هوا ورودی به محفظه احتراق دیگر منظم نخواهد بود و متناسب با دور موتور صورت نمی‌گیرد، به همین دلیل در نتیجه شاهد احتراق‌های ناقص خواهیم بود. احتراق ناقص موجب افزایش آلایندگی‌ها و فرسوده شدن قطعات موتور خواهد شد.
یکی دیگر از معایب برداشتن مبدل کاتالیزور ایجاد سر و صدای آزار دهنده از داحل موتور می‌باشد، چراکه این قطعه بر سر راه خروجی صداهای موتور قرار می‌گیرد و موجب کاهش این صداها می‌شود. به طور کلی مبدل کاتالیست جزو مهمترین و حیاتی‌ترین قطعات خودرو محسوب می‌شود و حذف آن پیامدهای ناخوشایندی به دنبال خواهد داشت.
طول عمر و زمان تعویض کاتالیزور
هر مبدل کاتالیزور بین 80 تا 100 هزار کیلومتر و چیزی بین 3 تا 4 سال عمر مفید خواهد داشت. پس از گذشت این زمان کاتالیزور کارایی خود را به صورت کامل از دست می‌دهد. شرایط جغرافیایی، جاده‌های ناهموار و کوهستانی، برخورد منبع اگزوز و کاتالیست با اجسام سخت مانند سنگ‌های بزرگ و پارکینگ‌های غیر استاندارد عوامل تاثیر گذار بر روی طول عمر مبدل هستند.
برای تعویض کاتالیزور بهتر است به مراکز و افراد متخصص مراجعه کنید، چراکه گاهی ممکن است، مشکلی که به دلیل عملکرد ناقص موتور به وجود آمده است، معضل مبدل کاتالیزور تلقی شود.
